Xasuus Habeeneed

 Mufakarkii waynaa ee Cali Shariicati wuxuu yidhi: " Saaxiibkay ayaan ku idhi ' Muxuu Diigiinu la qaylyi waayay?' Wuxuu yidhi ' Jaarka ayaa ka soo cawday oo uu hurdada ka toosin jiray aroortii, ka dibna waan gawracnay.' ..." 

Ustaad Cali Shariicati qisadan gaaban ee macnaha leh wuxuu ku ladhay murti, wuxuuna yidhi: ' Halkan waxa aan ka fahmay sida aan ku aragno sooyaalka taariikheed ee soo taxnaa in dadku ciddii hurdada wacan ee ay ku jiraan ka toosisa madaxa ka jaraan. Maantana waxa jira dad madaxa ka jaraya cidda ku qaylida ee isku dayda in ay ka toosiso hurdada wayn ee ay ku jiraan. Dadkeenna hadda noolna aad bay u hadalhayaan magaca Digaaga, aad na way u iibsadaan. Qofna ma xuso oo ma sheego magaca Diiga. Dadku waxa ay aad u jecelyihiin waxa ay cunaan ee caloosha ku buuxiyaan, kamana fekeraan waxyaabaha kor u qaadaya caqliyadooda iyo afkaartooda.

Waxa aan leeyahay: ' Haddii aad rabtid in aad noolaatid waqti dheer ha noqon Diig, balse noqo Digaagad. Balse, niyadda ku hay in maalin maalmaha soo socda ka mid ah aad cunto u noqon doontid mid ka mid ah kelitaliyayaasha qooqan. Balse, Diigu taariikhda ayuu geli doonaa- xataa muddo dheer ka dib ba ha ahaatee.

Wuxuu Winston Cherill yidhi: " Dadka dib usoo labakacleeyay ee kacay markii ay guuldarraysteen ka dib may baddelin lugahoodii; balse waxa ay baddeleen habfekerkoodii. Dadku intooda badan waxa ay ka fekeraan in ay baddelaan hannaanka isbeddelka loo samaynayo. Dadka ilbaxa ahi waxa ay baddelaan habfekerkoodii ku aaddanaa arrintaas. Halkan ayayna ka bilaabanta shaqada isbeddelku." 

Faylasuufkii Soomaaliyeed ee waynaa Sayid Hadraawi wuxuu yidhi: " Dadka ayaa beera kaliyayaasha, waxayna ku beeraan inay u sacabbiyaan, addeecaan oo ayna waxba ku diidin.... Gar maqaatayaashiyo dadkaa beera ruuxa gudhane." Markasta oo dadka la cabsi geliyo, waxa la arkaa cid la dhacsan oo taageersan. Waxaana sii bata keliyayaasha.

Waxa jira Faylasuuf Soomaaliyeed oo arrintan ka sameeyay isla xisaabeed oo cajiiba. Shacab+ isdullayn+ cabsi: Kelitalisnimo. kelitalisnimadu waa xiisad, maaha wax qof kaliya ku eeg, mana aha xaddaarad ama nidaam kaliya.Bulsho kastaa iyadaa samaysata hoggaankeeda, nidaamkastaana isagaa yeesha shacabkiisa. Dooddu waxa ay u dhexaysaa nidaamka iyo shacabka. 

Waxa aan leeyahay, taasi waxa ay ku caddahay Kitaabka Quraanka oo Alle wuxuu yidhi: ' ( فاستخف قومه فأطاعوه ، إنهم كانوا قوما فاسقين ). Kitaabka Alle waxa ku xusan shaacsanaha kelitalisnimada sida ku cad aayaddan. Halkan waxa muuqata in nidaamka la yaraystay, daacadnimada dhabta ahina waxa ay ka timid shacabka. Sababtuna waxa weeyaan in dhammaantood ay ku noolaayeen faasiqnimo siyaasadeed iyo mid diineed ba. Tanina waa dhibaatada ka soo shaacbaxday bulshooyinkan siyaasad ahaan xumaaday. Halka shucuubta taagta daran sabab la'aan ay ugu hoos noolyihiin kelitaliyayaal.

Bulshooyinkanooli way diidaan dullaynta, waxayna usoo baxaan waddooyinka iyaga oo leh 'Maya.' Sidaas darteed ayaynu maanta bulshooyinka Reer Galbeedka ugu aragnaa iyaga oo iskugu soo baxaya sidii ay u taageeri lahaayeen shucuubta daciifka ah ee jilicda san. Halka shucuubta taagta daran sabab la'aan ay ugu hoos noolyihiin kelitaliyayaal.

W/Q: Sh. Cabdiraxmaan Bashiir.

Turjumid: Cabdirisaaq Sandheere